De familie van Legionellabacteriën bestaat uit meer dan 40 verschillende soorten. Enkele van deze soorten kunnen infectieziekten bij de mens veroorzaken. De meest verontrustende infectieziekte is een soort longontsteking, welke, zonder een juiste vorm van behandeling met antibiotica, kan leiden tot dodelijke slachtoffers.

Legionella werd voor het eerst ontdekt na een congres van Amerikaanse oorlogsveteranen in 1976, hier werden veel mensen ziek en overleden er 29 mensen aan legionella besmetting. 

Hier is ook de naam veteranenziekte ontstaan, hetgeen echter niet betekent dat alleen ouderen besmet kunnen raken!

Leefgebied

Legionella leeft alleen in waterige milieus, maar zal zich bij voorkeur hechten aan vaste stoffen daar aanwezig, bijvoorbeeld kalkafzettingen of poreuze materialen. Zoals de meeste bacteriën ontwikkelt Legionella zich het best in stilstaand / langzaam stromend water bij temperaturen tussen de 30 en 45 graden Celsius. Bij lagere temperaturen vermeerderen ze zich zeer langzaam (slaapstand) en bij temperaturen boven de 50 graden sterven ze af. Boven de 70 graden Celsius zijn ze in enkele seconden dood. 

Besmetting

Besmetting vindt plaats door het inademen van besmette nevel (aërosol). Nevel is zo fijn dat het diep in de longen kan doordringen. Een heftige ontsteking (zie `ziekteverschijnselen`) kan vervolgens het longweefsel verwoesten. Er zijn geen aanwijzingen dat besmetting mens op mens kan gebeuren.

Risicogroepen

Iedereen kan besmet worden met de legionella bacterie. Maar er zijn groepen die een groter risico lopen. Dit zijn mensen met een verminderde weerstand, mensen op hogere leeftijd, mensen die alcohol gebruiken en rokers. Mannen hebben twee tot drie maal meer kans op besmetting dan vrouwen.

Aantonen legionella

Dit wordt momenteel gedaan door een monster te nemen van het water. Dit wordt op kweek gezet enna zeven tot tien dagen kan er aangetoond worden of het water wel of niet is besmet met legionella. Dit kan alleen worden uitgevoerd door opgeleide laboranten die beschikken over de juiste uitrusting. Er zijn meerdere methoden in ontwikkeling waar je binnen 2 dagen uitslag krijgt. Dit berust op DNA, deze methode is vrij duur en er kan alleen aangetoond worden of er levende/ dode DNA aangetroffen is. Voor het vaststellen van de soort Legionella bacterie is naast de DNA methode ook een standaard watermonster benodigd.

Ons drinkwater

Het drinkwater dat bij ons uit de kraan komt is water dat door het waterleidingsbedrijf geleverd is en wordt als legionella-veilig beschouwd. Sinds 2011 is er nieuw waterleidingbesluit in werking getreden. Samen met o.a. de drinkwaterwet, de Regeling materialen en chemicaliën drink-en warmtapwatervoorzieningen, de NEN 1006, werkbladen en ISSO publicaties zorgen de wetten en regelgevingen voor een legionella-veilig drinkwater.

Werkzaamheden aan installaties met water

Veel opdrachtgevers moeten hun (water)installaties periodiek laten onderzoeken op legionella. Het is verplicht in de volgende “midden en hoog risico categorieën” een legionella beheersplan te (laten) maken en te onderhouden:

• Ziekenhuizen;
• Zorginstellingen;
• Logiesverblijven (zoals hotels, pensions, bed & breakfasts), 
• Asielzoekerscentra; 
• Penitentiaire inrichtingen (gevangenissen);
• Badinrichtingen (zwembaden, sauna's);
• Kampeerterreinen;▪jachthavens; 
• Truckstops (douchevoorzieningen bij truckstops, wegrestaurants en benzinestations).
  (Regelgeving volgens hoofdstuk 4 (artikel 35 t/m 44) van het drinkwaterbesluit)

• Kinderopvang;
• Sportcentrum;
• Onderwijsinstelling;
• Horeca;
• Kantoor of bedrijfsgebouw;
• Woon gebouw.

• Het biedt de mogelijkheid voor het uitvoeren van trendanalyses; 
• Het is de basis voor toetsing van het beheersplan en voor het opstellen van periodieke rapportages; 
• Het biedt toegankelijke informatie voor de betrokken afdelingen; 
• Het biedt toegankelijke informatie voor controlerende instanties en dient daarbij als bewijsstuk voor het aantonen van adequaat onderhoud en beheer van de verschillende systemen.

Preventie

Preventie is belangrijk om legionella te voorkomen. 

Dit begint in het ontwerp met de juiste projectie, kennis over en voorkoming van legionella. Daarnaast worden beheersmaatregelen uitgevoerd tijdens het gebruik van de installaties. 

Dit soort werkzaamheden gebeuren altijd aan de hand van een legionella beheerplan en om deze op te zetten worden gecertificeerde Legionella Preventie Adviseurs ingezet.

Verder de volgende richtlijnen:

• Houdt warm water warm (t> 60oC);
• Houdt koud water koud (t<25oC);
• Houdt voldoende snelheid in de leidingen;
• Zorg voor doorstroming, geen dode leidingen;
• Voer beheersmaatregelen uit.

Meldingen

Ga met elkaar in gesprek over het volgende:

1. Hoe ga jij om met dit probleem in jouw werkomgeving?
2. Ben je je altijd bewust van de risico op besmetting?
3. Is de klant zich wel bewust van dit risico of hebben we aanleiding om hierover met hen te spreken?